Ważną postacią dla kina niemego jest niewątpliwie Helena Makowska. Chociaż jej nazwisko dziś jest zapomniane to nie zmienia faktu, że była ona prawdziwą gwiazdą filmową, którą kochały rzesze wielbicieli w Europie. Niewiele znajdziemy informacji o niej, a krótkie życiorysy, które są zamieszczone choćby w Internecie, przedstawiają niepewne i często sprzeczne dane. Niniejsza biografia została napisana na podstawie najbardziej wiarygodnych informacji, jednak nie ma pewności czy są one w pełni prawdziwe.
Helena Makowska urodziła się 2 marca 1893 roku w Krzywym Rogu na Ukrainie. Pochodziła z polskiej rodziny Woyniewiczów. Jej ojciec był inżynierem pracującym w firmie górniczej. W 1903 roku rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Helena uczęszczała do szkoły średniej i rozpoczęła swoją przygodę z teatrem. W młodym wieku poślubiła prawnika Juliana (lub Wacława) Makowskiego. Małżeństwo zakończyło się rozwodem, jednak artystka pozostała przy nazwisku byłego męża.
W 1912 roku wyjechała do Mediolanu. Szybko dostrzeżono u niej talent wokalny oraz nadzwyczajną słowiańską urodę. Debiutowała na scenie operowej jako Amelia w „Balu maskowym”, a także w operze pt. „Mefistofeles”. W 1915 roku jedna z pierwszych włoskich wytwórni filmowych, Ambrosio Film w Turynie, zatrudniła ją, co zaowocowało debiutem na ekranie w filmie „Romanticismo”. Dwa lata później przeniosła się do Rzymu. Grała główne role w wielu włoskich produkcjach, często jako Elena Makowska, zyskując status tamtejszej gwiazdy kina niemego. Krytycy w recenzjach zwracali uwagę na niski poziom jej umiejętności aktorskich, ale każdy niekłamanie podziwiał jej urodę. Wystąpiła w wielu popularnych w owym okresie filmach, m.in. jako Ofelia w jednej z pierwszych ekranizacji „Hamleta” Williama Szekspira, tytułową rolę w „La Gioconda”, komedii „Żegnaj, młodości”. Zagrała również w jednym z serii filmów o siłaczu imieniem Maciste („Maciste i córka króla Platy”, 1922), cieszącej się ogromną popularnością w przedwojennych Włoszech. Bartolomeo Pagano zdobył tak ogromną popularność, kiedy to po raz pierwszy wcielił się w tytułową rolę („Cabiria”, 1914), że na żądanie publiczności powtarzał ją jeszcze wielokrotnie w produkcjach, które nie miały nic wspólnego z pierwowzorem. Makowskiej i Pagano partnerował Heinrich Peer, który cztery lata wcześniej grał w „Carmen” u boku Poli Negri – światowej sławy polskiej aktorki kina niemego.
Na początku lat 20-tych kino włoskie przechodziło kryzys. Artystka przeprowadziła się do Niemiec. Drugim jej mężem został Karl Falkenberg (jednak małżeństwo nie przetrwało). W latach 1923-25 aktorka występowała w filmach produkcji niemieckiej, m.in. „Judith” czy „Quarantäne”, w którym zagrała razem ze znanym z „Gabinetu doktora Caligari” Rudolfem Lettingerem. W 1925 roku opuściła Niemcy. Wróciła do Włoch, gdzie wszyscy mówili o jej rzekomym romansie z księciem Humbertem II Sabaudzkim (późniejszym królem tego państwa).
Wystąpiła w nielicznych polskich produkcjach. Kreacja Makowskiej w filmie pt. „Kochanka Szamoty” utrwaliła jej wizerunek wśród rodaków jako seksbomby. Do ojczyzny powróciła na początku lat 30-tych. Zawarła kolejne małżeństwo z pewnym Anglikiem. Artystka w Polsce przejawiała większą aktywność zawodową na scenach teatrów operetkowych i rewiowych (zachwyciła publiczność, śpiewając m.in. partię Micaeli w operze „Carmen”). Makowska nagrała m.in. tango argentyńskie zatytułowane „Indie”. W 1939 roku, kiedy wybuchła II wojna światowa, została aresztowana. Rok później osadzono ją w obozie dla internowanych z powodu brytyjskiego obywatelstwa. Została zwolniona w 1943 r. w wyniku wymiany więźniów między Wielką Brytanią a nazistowskimi Niemcami. Zamieszkała w Anglii, gdzie występowała w Czołówce Teatralnej Wojska Polskiego.
W 1947 roku powróciła do Włoch i tam mieszkała aż do śmierci. Lata nieobecności sprawiły, że włoska publiczność o niej zapomniała. Na ekranie pojawiała się sporadycznie i tylko w epizodach. Zagrała małą i nieznaczącą rolę w słynnej, nominowanej do Oscarów, adaptacji powieści Henryka Sienkiewicza pt. „Quo Vadis” w 1951 roku w reżyserii Mervyna LeRoya. W filmie podobnej wielkości kreacje stworzyły m.in. Sophia Loren i Elizabeth Taylor.
W 1953 roku powstało dzieło ważne z wielu względów. „Walizka snów” jest sentymentalnym dramatem opowiadającym o przemijaniu włoskiego kina niemego i odejściu w zapomnienie jego gwiazd. Helena Makowska, grająca samą siebie, ze wzruszeniem ogląda stare, zniszczone taśmy filmowe ze swoim udziałem. W produkcji wystąpił również Marcello Mastroianni, znany m.in. z filmów Felliniego. Polscy widzowie mieli niepowtarzalną okazję zobaczyć ten film w Lipnie w 2010 roku podczas 4. Przeglądu Twórczości Filmowej „Pola i Inni” – festiwalu dedykowanemu Poli Negri i odbywającemu się w jej rodzinnym miasteczku.
Makowska ostatni raz pojawiła się na ekranie w 1958 roku, grając w filmie „Żegnaj, Firenze”. Aktorka zmarła 6 lat później, 22 sierpnia 1964 roku w Rzymie. Została pochowana na cmentarzu Campo Verano.
Helena Makowska była pierwszą polską aktorką filmową, która zrobiła karierą poza ziemiami polskimi. Aktorka odnosiła swoje pierwsze sukcesy we Włoszech przed tym, jak Pola Negri zagrała w swoim pierwszym filmie niemieckim. Dzisiaj jest artystką zapomnianą, zarówno w ojczyźnie, jak i w słonecznej Italii. Czasy się zmieniają, ludzie odchodzą po to, żeby mogły przyjść następne pokolenia. Na szczęście pozostają stare taśmy, które przypominają o przeszłości; na których widzimy ludzi i świat jak za dawnych, minionych lat.
Artykuł został opracowany na podstawie informacji zawartych na stronach internetowych (na dzień 07.01.2014 r.):
http://pl.wikipedia.org/wiki/Helena_Makowska
http://it.wikipedia.org/wiki/Helena_Makowska
http://www.mymovies.it/biografia/?a=67494
http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=21762
http://www.filmweb.pl/person/Helena+Makowska-47998
LTK im. Poli Negri bardzo dziękuje Pani Agacie Rola-Bruni – członkini Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego Le Rondini, które działa na terenie Rzymu, za przypomnienie o tej niezwykłej postaci oraz za przekazanie cennych informacji i zdjęć.
 |
 |
 |
 |
 |