Daniel Olbrychski – ikona, legenda, król polskiego kina, gwiazda światowego ekranu, wybitny aktor filmowy i teatralny uwielbiany przez miliony Polaków.
W dziecięcych marzeniach był jednak mistrzem olimpijskim. W rodzinnym Drohiczynie myślał sobie: „to dzięki mnie Polacy usłyszą „Mazurka Dąbrowskiego”! Zdobędę medale jako bokser. Potem było: jako biegacz, jako szermierz, jako kawalerzysta.” Plany zmieniały się w zależności od sukcesów polskich sportowców.
Skąd zatem aktorstwo? Jak sam mówi, pierwsze ciągoty do teatru zaszczepiła w nim mama, która prowadziła teatr szkolny. Po maturze wiedział, że chce być aktorem i rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Już na pierwszym roku debiutował w filmie „Ranny w lesie” (1964) w reżyserii Janusza Nasfetera. Następna propozycja – „Popioły” (1965) i jedna z głównych ról, Rafała Olbromskiego, zagrana pod kierunkiem wybitnego reżysera Andrzeja Wajdy była początkiem długoletniej współpracy obu twórców. Wspólnie z polskim laureatem Oscara, Jerzym Hoffmanem i innymi polskimi reżyserami stworzył wiele wspaniałych filmowych pereł. „Jego kunszt aktorski spowodował, że postaci z wielkiej polskiej literatury otrzymały jego twarz, temperament, wrażliwość i urodę oraz zapisały się trwale w naszej zbiorowej wyobraźni. Trudno sobie dziś w Polsce wyobrazić innego Kmicica, Pana Młodego, Azję Tuhajbejowicza, Wiktora Rubena czy Gerwazego. Daniel Olbrychski jest twórcą ikon arcy-Polaków, humanistą umiejącym w sposób przejmujący przedstawiać ludzi uwikłanych w historię i zmagających się z egzystencjalnymi dramatami niezależnie od epoki, w której żyją. Daniel Olbrychski jest artystą o imponującym dorobku filmowym i teatralnym, artystą, który wzbogacił polską kulturę w sposób nad wyraz oryginalny i jednocześnie rozpowszechnił ją na świecie”.
Wybitną osobowość aktora wcześnie dostrzegli reżyserzy i krytycy nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Już na początku lat siedemdziesiątych zagrał w trzech filmach węgierskiego reżysera – Miclosa Jancso. W polsko-norweskiej koprodukcji „Dagny” wcielił się w postać Stanisława Przybyszewskiego. Jeszcze przed „Potopem” Kirk Douglas namawiał Olbrychskiego na hollywoodzki film o piratach. Szukali go Antonioni i Bertolucci. Wielka kariera zagraniczna nabrała mocy w roku 1979 pełną romantyzmu rolą Jana Brońskiego w nagrodzonym Złotą Palmą i Oscarem filmie Volkera Schlöndorffa „Blaszany bębenek” według prozy Güntera Grassa. „Ta słowiańska harfa, odkryta przez Wajdę, wydaje równie piękne tony w rękach Volkera Schlöndorffa” – napisał francuski krytyk po premierze „Blaszanego bębenka”. Daniel Olbrychski był pierwszym polskim gwiazdorem zachodniego typu. Nie miał kompleksów wobec wielkiego filmowego świata, imponował siłą przebicia. Waleczna natura aktora od dzieciństwa kierowała się mottem: „ Bo w życiu trzeba koniecznie coś ścigać, idee, miłość, a czasem nawet i … zająca”.
W następnych latach aktor podróżował po całej Europie, grał w filmach włoskich, francuskich, niemieckich, a po roku dziewięćdziesiątym – w rosyjskich. Rok 1981 to główna rola w filmie „Upadek Italii” oraz u Claude’a Leloucha w „Jedni i drudzy”, gdzie wcielił się w postać dyrygenta Karla Kremera. Następny był „Pstrąg” Josepha Loseya (1982) i rola w nagrodzonym Oscarem filmie – „Przekątna gońca” w reż. Richarda Dembo (1984). W późniejszych latach Daniel Olbrychski zagrał między innymi w takich filmach jak: „Nieznośna lekkość bytu”, reż. Philip Kaufman; „Notturno”, reż Fritz Lehner; „Przed sklepem jubilera”, (według sztuki Karola Wojtyły), reż. Michael Anderson; „Czerwona orkiestra”, reż Jacques Rouffio; „Passi d’amore”, reż. Sergio Solima; „Cyrulik syberyjski”, reż. Nikita Michałkow. Jego partnerami na planie bywali wielcy aktorzy: Michel Piccoli, Isabelle Hupert, Marina Vlady, Leslie Caron, czy takie legendy kina jak Burt Lancaster i Simone Signoret. W roku 2010 został poproszony o partnerowanie amerykańskiej carycy kina akcji – Angelinie Jolie w hollywoodzkiej superprodukcji „Salt”.
Daniel Olbrychski jest laureatem rekordowej liczby nagród, wyróżnień i odznaczeń. Są to między innymi:
- Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego – pierwszy laureat (1969)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1998)
- Kawaler Legii Honorowej (1986, Francja)
- Komandor Orderu Sztuki i Literatury (1991, Francja)
- Krzyż Zasługi I Klasy Orderu Zasługi RFN (2003, Niemcy)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006)
- Medal Puszkina (2007, Rosja)
- Nagroda im. Konstantego Stanisławskiego za twórczy wkład w rozwój światowego kina (29. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie, 2007 – wygrał z Dustinem Hoffmanem i Johnem Malkovich’em, wśród jej zdobywców są: Meryl Streep i Jack Nicholson)
- 7. miejsce w ankiecie „Polityki” na najważniejszych aktorów XX wieku
- Nagroda dla Aktora za Szczególny Wkład w Sztukę Filmową (festiwal Plus Camerimage, 2012)
„Wiem, czym jest sława, pieniądze, festiwale, nagrody, życie w Nowym Jorku, Hollywood czy w Paryżu. Ale dobrze mi z tym, że mieszkam nad Wisłą.”
Szanowny Laureacie, wiemy jakim zaszczytem jest Pana obecność w Lipnie, miasteczku Poli Negri. Cudownie być tu z Panem. Składamy wyrazy wdzięczności i uznania za wybitny kunszt aktorski, który sławił Pan za granicami naszego kraju. Dziękujemy!